2014

Weidevogelbescherming 2014

Tijdens de druk bezochte slotavond van de weidevogelbescherming op Fort Giessen werden op donderdag 25 september 2014 de langverwachte cijfers bekend gemaakt van het aantal gevonden nesten in het voorjaar van 2014. Het houdt maar niet op! De vrijwilligers zijn er door de jaren heen aan gewend geraakt dat er ieder jaar steeds meer nesten gevonden worden in het Land van Heusden en Altena, maar dit jaar is het aantal wel heel erg spectaculair gestegen.

Resultaten


Met name het grote aantal nesten van kieviten springt in het oog. Dat is te danken aan de enthousiaste inzet van een tiental nieuwe vrijwilligers, waardoor de zoekgebieden aanmerkelijk uitgebreid konden worden. Maar de populatie op percelen waar al jaren gezocht wordt lijkt zich ook te stabiliseren. Het aantal nesten van wulpen in weilanden die onder het collectieve weidevogelbeheer vallen neemt gestaag toe. Daar worden tijdens alarmtellingen ook steeds meer nestjes gevonden van kleine akkervogels als graspieper, veldleeuwerik en gele kwikstaart.


alarmtelling. foto Wim Smits

Bijkomend voordeel is dat vrijwilligers de nesten tegenwoordig met behulp van GPS -apparatuur op een speciale website opslaan, waarmee de gegevens nauwkeurig en overzichtelijk in kaart worden gebracht.

Dit voorjaar is de weidevogelgroep met 11 nieuwe vrijwilligers uitgebreid tot een groep van 56 dames en heren. De nieuwelingen volgden allemaal een introductiecursus die ze als zeer leerzaam hebben ervaren. Na afloop van het seizoen keken de nieuwelingen voldaan en tevreden terug op de inspanningen die ze geleverd hadden. Er is een nieuwe wereld voor ze open gegaan.
Kieviten, grutto's, wulpen, scholeksters en tureluurs
De vondst van het aantal kievitsnesten is dit jaar fors toegenomen. Dat is mede te danken aan de inzet van de loopgroep rondom Genderen die onder leiding van Anja Popelier van het Brabants Landschap een doorstart heeft gemaakt. Ook de loopgroep Babyloniënbroek heeft meer percelen voor haar rekening genomen omdat de groep uitgebreid is tot acht dames.
Veel grutto's en tureluurs zijn dit voorjaar niet tot broeden gekomen en dat is een gegeven dat voor heel Nederland geldt. Ook het aantal gevonden legsels van scholeksters is minder, maar de populatie wulpen in de collectieve weilanden is juist verdubbeld.


wulpennest, foto: Rinus Punt

Collectief weidevogelbeheer
In 2010 werd er in samenwerking met een aantal boeren voor een periode van zes jaar zogenaamd collectief weidevogelbeheer afgesloten in de drie kerngebieden in het Land van Heusden en Altena. Dit was het vierde jaar. In alle rust kunnen de vogels er hun nest uitbroeden en ook de kuikens vinden in het gras voldoende bescherming tijdens hun eerste, kwetsbare levensfase omdat de boeren pas op 1 juni met maaien mogen beginnen.

Alarmtellingen kritische soorten
Dergelijke tellingen zijn bedoeld om een inschatting van het aantal broedgevallen te maken van grutto's, wulpen en tureluurs in de weilanden van die onder het collectieve beheer vallen. Onder leiding van Anja Popelier vonden er in de maanden mei en juni drie tellingen plaats. In de weilanden vlogen de oudervogels luid alarmerend als spichten op ons af. Een teken dat ze nog op eieren broeden of al jongen hebben. Het was zeker in de derde ronde hard werken omdat het gras er kniehoog bijstond, maar de gezelligheid voerde de boventoon.
De komende winter worden de resultaten besproken met veldcoördinator Meeuwis Millenaar.

Akkervogels:
De zang van veldleeuweriken, graspiepers en gele kwikstaarten werd de laatste jaren steeds vaker gehoord. Mooi is dat er dit voorjaar nu ook veel nestjes van deze kleine vogeltjes gevonden zijn, vooral in de weilanden die onder het collectieve gebied vallen. Er zijn zelfs nestjes van twee paartjes roodborsttapuiten gevonden en een nest van een patrijzenpaar met maar liefst negen eieren die allemaal uitgekomen zijn.

Excursie
De excursie op zaterdag 24 mei door de Zouwe Boezem bij Meerkerk was een groot succes. 25 deelnemers genoten van de schoonheid van het natuurgebied en wisselden ondertussen hun ervaringen uit.

  

Thema Nationale Vogelweek: Red de rijke weide!
Er waart nieuwe kracht en inspiratie door de weidevogelgroep die met 11 nieuwe vrijwilligers uitgebreid is tot een groep van 56 dames en heren. En het is te merken ook, iedereen heeft er zin in. Het heerlijke voorjaar speelt een rol en het onderlinge enthousiasme werkt aanstekelijk.
Voor de meeste boeren en hun loonwerkers is het zo langzamerhand vanzelfsprekend dat ze mee doen met de bescherming van weidevogels op hun land. Er zijn zelfs boeren die zelf uit hun trekker klimmen om de nestjes te sparen. Hulde aan deze heren!
Het was Elly Honcoop die dit jaar op 13 maart het eerste kievitsnestje vond met drie eitjes. Vorig jaar was dat pas op 1 april. Elders in de streek worden, nu de groep is uitgebreid ook kievitsnesten gevonden op plekken waar voorheen geen tijd of mankracht voor was. Ook het eerste wulpennest werd dit jaar vroeg gevonden op 14 april en een dag later was het prijs met de vondst van het eerste gruttonest.
Met de komst van de sleepslang die de mest gelijkmatig over de akkers verspreidt is de bescherming van de nestjes nog intensiever geworden. Stuk voor stuk worden de nestjes in mandjes gelegd, zodat ze makkelijk opgetild kunnen worden als het enorme gevaarte aan komt ronken. Mooi is dat de vrouwtjes na afloop weer terugkeren naar de mandjes, die in de meeste gevallen ook weer van pas komen als de boer het zaaigoed over zijn perceel verdeelt.
Dit is het vierde jaar waarin sprake is van collectief weidevogelbeheer in de drie kerngebieden van het Land van Heusden en Altena. Rondom de Langen Bruggert en Oude Weide Steeg tussen Babyloniënbroek en Eethen, de Wijkse Waard bij Wijk en Aalburg en de Heesbeensche uiterwaard worden de weilanden later in het seizoen gemaaid, en ook niet allemaal tegelijk. In alle rust kunnen de weide- en akkervogels daar hun nest uitbroeden en ook de kuikens vinden in het gras voldoende voedsel en bescherming in hun eerste levensfase. Het aantal broedgevallen neemt in de loop van de jaren gestaag toe.
De Nationale Vogelweek staat dit jaar helemaal in het teken van het thema 'Red de Rijke Weide'. Binnen onze werkgroep is het idee ontstaan om jongeren meer bij ons vrijwilligerswerk te betrekken omdat het op dit moment vrijwel allemaal gezonde babyboomers zijn die de weilanden en akkers afstruinen. Met zijn onderwijservaring gaat Henk van Diest in die week bij scholen op bezoek waar hij de kids, gewapend met allerlei informatiemateriaal van alles zal vertellen over de groene weiden en bonkige akkers waar weidevogels hun kwetsbare nestjes verstoppen.
Kijk op www.redderijkeweide.nl, daar kan ook een petitie ondertekend worden.


kievitseieren in mandjes leggen










mandje afgedekt tegen wind en kou in de akkerrand bij Meeuwis Millenaar











mandje weer teruggeplaatst
Foto's: Marjo Kop / A&P+L



Start weidevogelbescherming 2014 Land van Heusden en Altena
Werkgroep Weidevogel Bescherming zoekt nieuwe, enthousiaste vrijwilligers
De weidevogelbescherming zit in het Land van Heusden en Altena nog altijd flink in de lift. In zestien jaar groeide de groep van acht naar ongeveer vijftig trouwe vrijwilligers, het aantal boeren dat meewerkt steeg van zes naar rond de honderd. De weidevogelgroep van het Land van Heusden en Altena behoort hiermee tot de top drie van de Brabantse groepen en is de enige met een toename van het aantal gevonden legsels. Het verloop in de groep is gering.
Toch zijn wij op zoek naar nóg meer enthousiaste vrijwilligers omdat het aantal zoekgebieden ieder jaar toeneemt; mannen of vrouwen, jong of oud, die het komende voorjaar over vrije tijd beschikken en lekker buiten bezig willen zijn, zijn van harte welkom zich te melden. Vooral in de polders rondom Genderen is er behoefte aan nieuwe vrijwilligers.
Weidevogelbescherming, een echte lenteactiviteit, vindt plaats tussen half maart en half juni. Vrijwilligers lopen de akkers en weilanden af op zoek naar nesten van kieviten, scholeksters, grutto's wulpen en tureluurs, in principe gedurende één of twee dagdelen per week. Het is naast een nuttige, ook een gezellige bezigheid want je werkt met elkaar samen in groepen. Ook weidevogel-bescherming en techniek gaan de laatste jaren hand in hand met de ingebruikname van GPS-apparatuur waarmee de locatie van de nesten nauwkeurig vastgelegd kan worden.
De zoektocht naar een nest is sowieso spannend en uitdagend en veel mensen ervaren het vinden van 'je eerste nest' als een onvergetelijke kick. De beloning zijn de koddige kievitsjongen die hun eerste onzekere pasjes maken of de gruttojongen die in het lange gras luidkeels om hun ouders piepen.












foto: Rinus Punt

De laatste jaren is er steeds meer aandacht voor de overlevingskans van het jonge grut, want daar gaat weidevogelbescherming uiteindelijk om. Landelijke en Europese overheden stellen steeds meer subsidies open om de overlevingskans van weidevogels te vergroten. Daarnaast komt ook de bescherming van akkervogels zoals veldleeuwerik, graspieper en gele kwikstaart steeds meer in de belangstelling te staan. Altenatuur werkt nauw samen met de ANV Altena Biesbosch en de VMB.
Voor nieuwe vrijwilligers worden in samenwerking met het Brabants Landschap speciale cursussen georganiseerd. Tijdens de cursus komen de weidevogels, hun levenswijze, het landbouwbedrijf en de werkzaamheden van de boer aan bod. Een veldmedewerker biedt in de loop van het seizoen praktische ondersteuning. De regionale startavond is op donderdagvond 13 februari in Fort Giessen, aanvang 20.00 uur. Belangstellenden zijn welkom, er zijn geen kosten aan verbonden.
Wie belangstelling heeft kan contact opnemen met Len Bruining, tel: 06-22666910 of zich aanmelden via weidevogelbescherming@hotmail.com.
De winter en het voorjaar van 2013 zullen de geschiedenis in gaan als de koudste sinds 1963. Voor weidevogels was er geen slechter scenario te bedenken. Zeker toen er op de langdurige kou ook nog eens een periode van droogte volgde. En ondanks alles kunnen we trots zijn, want het aantal gevonden legsels in onze polders is toch licht weer gestegen. Het resultaat wordt in het schema hieronder weergegeven. Heel voorzichtig kunnen we de conclusie trekken dat de stand van de weidevogels in onze streek zich stabiliseert, en dat is in grote delen van Brabant en Nederland niet het geval.

GPS
Afgelopen winter kreeg de weidevogelgroep van Altenatuur van de Rabobank subsidie om GPS-apparatuur aan te schaffen. Vijf groepen hebben met het systeem gewerkt dat in de praktijk goed bevallen is. Op de kaartbeelden van Landschapsbeheer Nederland zijn de vindplaatsen van de gevonden nesten nu mooi te zien. Het systeem zal in de toekomst nog veel meer mogelijkheden gaan opleveren als ook boeren en loonwerkers op hun trekker met GPS gaan werken.



Maatregel voor de kievit:
Dit jaar vond er in Brabant een pilot-project plaats die de bescherming voor jonge kievitspulletjes kon verbeteren. Boeren kregen subsidie voor het uitgesteld bewerken van een akker in combinatie met een braakstrook. Twee boeren in onze streek deden er aan mee. De resultaten waren door de aanhoudende kou teleurstellend. Op 15 mei, het moment waarop de boeren hun land mochten gaan bewerken begonnen de kieviten pas met het maken van hun eerste nestjes.

Collectief weidevogelbeheer:
2013 is het derde jaar dat er sprake was van collectief weidevogelbeheer in de drie kerngebieden in het Land van Heusden en Altena rondom de Langen Bruggert en Oude Weide Steeg tussen Babyloniënbroek en Eethen, de Wijkse Waard bij Wijk en Aalburg en de Heesbeensche uiterwaard bij de Heusdense brug. In alle rust kunnen weide- en akkervogels er hun nest uitbroeden en ook de kuikens vinden in het gras voldoende voedsel en bescherming tijdens hun eerste, kwetsbare levensfase. Onder leiding van Marco Renes en Anja Popelier van het Brabants Landschap vonden er twee alarmtellingen in deze gebieden plaats. Met name de toename van het aantal broedende wulpen was opvallend.
Ook werden er weer contracten afgesloten voor rustzones en was er sprake van last-minute beheer omdat er nog jonge pulletjes in het lange gras rondscharrelden.

Akkervogels:
Naast subsidie voor weidevogels was er ook provinciale subsidie die speciaal bestemd is voor akkervogels. De jubelende zang van veldleeuweriken was het afgelopen voorjaar op heel veel plaatsen te horen. Ook gele kwikstaarten en graspiepers werden steeds meer gezien.

Excursie:
De excursie op zaterdag 8 juni voerde dit jaar naar de Beerse Overlaet waar een aantal boeren in samenwerking met lokale overheden zoals het waterschap,de ANV, provincie Noord-Brabant en Brabants Landschap speciale maatregelen genomen hebben. Boeren hebben er delen van hun weilanden onder water gezet waarmee een plas dras gebied gecreëerd werd. Ook een aantal greppels werd natgehouden. Het was bijzonder hoeveel bodemleven er in de oppervlakte van de greppel tevoorschijn kwam. De weidevogels maakten er gretig gebruik van. Het was een gezellige en leerzame ochtend. Het zou mooi zijn als deze situatie ook bij ons in de streek gerealiseerd kan worden.


foto's A&P+L
Nationale Postcode Loterij helpt Weidevogelbescherming Altenatuur
Door een financiële bijdrage van de Nationale Postcode Loterij heeft de Werkgroep Weidevogelbescherming van Altenatuur 2 GPS -handheld-computers kunnen kopen voor het vastleggen van lokatiegegevens van weidevogelnesten in het veld.
Dankzij de lokalisatie van nesten met behulp GPS-apparatuur zal er minder verstoring door werkzaamheden rond het nest plaatsvinden en zullen boeren bij bewerking van het land tijdig gewaarschuwd worden voor de aanwezigheid van nesten. In de komende jaren zullen hierdoor meer nesten van weidevogels gespaard kunnen worden.

Natuurbeschermingsvereniging 'Altenatuur' is sinds 1998 actief met de werkgroep 'Weidevogelbescherming Land van Heusden en Altena'. De groep groeide in veertien jaar uit naar één van de grootste groepen van de provincie Noord-Brabant.
Het aantal deelnemende boeren nam in twaalf jaar toe van 6 tot bijna 80 in 2011, het aantal vrijwilligers groeide van 8 naar 50  enthousiaste dames en heren.
Door de moderne landbouw methodes in combinatie met de steeds groter wordende landbouwmachines, gaan er onbedoeld legsels van weidevogels verloren. Met name gaat het hier om de legsels van kievit, scholekster, wulp, grutto en tureluur.

Weidevogelbescherming vindt plaats op landbouwpercelen van agrariërs die hier toestemming voor verlenen. In de voorjaarsperiode vanaf half maart tot half juni gaan de vrijwilligers de percelen af om de nesten te lokaliseren. De gevonden nesten worden dan gemarkeerd met bamboestokken. De gegevens worden administratief  vastgelegd en doorgegeven op een plattegrond bij de betreffende boer in de schuur. Tot na het uitkomen van de eieren wordt het nest regelmatig geobserveerd en de resultaten administratief genoteerd. Dit gebeurt minimaal 1x per week.
Toch gaat er nog veel mis tijdens het broedseizoen bij met name de kieviten en scholeksters. Het grootste deel van de kieviten en scholeksters maakt nesten op maïsland percelen (80%) en daar wordt met zware machines gewerkt gedurende het broedseizoen. Tijdens het ploegen, bemesten, inzaaien en spuiten moeten vrijwilligers telkens opdraven om de nesten te verleggen en de verstoring is daarbij groot.
Nu is de ZLTO in samenwerking met het Brabants Landschap en Landschapsbeheer Nederland met een provincie-breed initiatief gekomen om met behulp van het GPS-systeem nesten te markeren. Met een handpalmcomputer worden de coördinaten van een nest eenvoudig ingevoerd en doorgegeven op een landelijke site. Voor een bewerking kan een boer of loonwerker deze gegevens van de site 'downloaden' in het GPS-systeem in de trekkercabine. Het systeem geeft nu exact aan waar de nesten zich bevinden en geeft de trekkerbestuurder de gelegenheid de nesten te sparen.

Dit GPS systeem is zeer vernieuwend en past zeer goed in de moderne landbouw. Het is niet meer nodig om bamboestokken te plaatsen en de trekkerchauffeur loopt veel minder kans nesten te beschadigen en hoeft de cabine niet meer uit om de stokken weg te halen en later weer terug te zetten.
Het gebruik van GPS voor lokalisering/markering van Weidevogelnesten vergroot het effect van nestbescherming omdat er meer nesten gespaard blijven. Daarnaast is het praktischer en efficiënter werken voor de vrijwilligers, de boeren en de loonwerkers.